26 września - Dzień Języków Europejskich 2022 "Wielojęzykowa Szwajcaria " - charakterystyka zróżnicowania językowego kraju

Kiedy kilka miesięcy temu poprosiłam was o wasze propozycje wpisów na blogu, jedna z osób zadała pytanie dotyczące języka niemieckiego w innych krajach niemieckojęzycznych ? Czy jest to inny niemiecki ? Czy język używany w Szwajcarii możemy nazwać niemieckim ? Ile języków tak naprawdę używa się w Szwajcarii ?

W dzisiejszym wpisie dowiecie się, jak wygląda struktura zróżnicowania językowego w Szwajcarii i poznacie ciekawostki dotyczące języka niemieckiego w Szwajcarii.

Szwajcaria ma aż 4 języki urzędowe i narodowe: niemiecki, francuski, włoski oraz retororomański (romansz). Według Szwajcarskiego Urzędu Federalnego około 62,1% społeczeństwa używa języka niemieckiego jako swojego pierwszego języka, dla 22,8 % ludności to francuski jest pierwszym językiem, 8 % mieszkańców posługuje się włoskim, a 0,5 % używa retoromańskiego. Pozostałe kilka procent to mieszkańcy Szwajcarii posługujący się innymi językami. Decyzję dotyczącą wyboru języka w którym będą mówić mieszkańcy danego kantonu podejmują jego władzę. Nauka w szkołach również odbywa się w językach zależnych od kantonu. Jeśli głównym językiem jest przykładowo niemieckim drugim językiem będzie włoski lub francuski. Studenci również mogą studiować w języku niemieckim, francuskim lub włoskim. Coraz większą rolę odgrywa również język angielski, który chociaż nie należy do grupy czterech języków urzędowych jest popularny w środowisku biznesowym. Poniżej znajduje się mapa pokazująca użycie języka niemieckiego, francuskiego, włoskiego i romansz ze względu na kanton. 

Dziś chciałabym opowiedzieć, jak wygląda kwestia użycia języka niemieckiego w niemieckojęzycznych kantonach Szwajcarii. Zapewne wiele osób mówiących po niemiecku wybierając się do szwajcarskich miast takich jak: Zurych, Bazylea, Berno nie uważa, że ma problemy do zmartwień. O ile w dużych miastach nie powinno być problemów ze zrozumieniem naszego rozmówcy to na wsiach i w mniejszych miejscowościach może pojawić się problem. Jest to związane z wieloma dialektami, którymi posługują się mieszkańcy. W Szwajcarii nie istnieje pojęcie standardowej odmiany języka niemieckiego, tak jak istnieje ono w Austrii, czy Niemczech. Język niemiecki w Szwajcarii i w sąsiednim Księstwie Liechtenstein, a właściwie grupa dialektów (gwar alemańskich) określana jest jako Schwyzertüütsch. 

Gwary szwajcarskie używane są przez głównie w języku mówionym, chociaż coraz częściej można spotkać książki pisane w dialektach, reklamy (osobiście widziałam reklamę szwajcarskiego banku w Zurychu). Również lokalne media np. TeleZüri nadaje wiadomości w Schwyzertüütsch. 

Schwyzertüütsch możemy podzielić na trzy grupy:

• dolnoalemański (Bazylea)
• górnoalemański (większa część Szwajcarii z wyłączeniem miast takich jak Zurych i Berno, które posiadają swoje własne dialekty)
• wysokoalemański (część Oberland w kantonie Berno, wschodnia część Fryburga i Valais)

Szwajcarskie dialekty potrafią sprawić kłopot nie tylko obcokrajowcom przybywającym do Szwajcarii dla których język niemiecki jest językiem obcym, ale również jej mieszkańcom, którzy pomimo tego, że mówią w języku niemieckim od urodzenia mogą mieć problem z porozumieniem się. Przykładowo mieszkaniec Bazylei może mieć trudności ze zrozumieniem mieszkańca Zurychu. 

Osobiście poznałam i udzielałam lekcji wielu Polakom mieszkającym w Szwajcarii, którzy wielokrotnie skarżyli się na problemy z porozumiewaniem się w języku niemieckim. Różnice pomiędzy standardową odmianą języka niemieckiego w Niemczech a Schwyzertüütsch wynikają nie tylko z odmiennego słownictwa ale również zasad wymowy i gramatyki. Ponadto wyróżniamy tzw. Helwetyzmy - czyli właśnie słowa charakterystyczne dla języka niemieckiego w Szwajcarii i tylko na jej terenie.  Oto kilka z nich:

• Grüezi (CH) Guten Tag (DE) - dzień dobry
• Hoi (CH) Hallo (DE) - cześć
• Merci vilmal (vielmal) (CH) Danke (DE) - dziękuje 
• Gömer ? (CH) - Gehen wir ? (DE) - Idziemy ?

Schwyzertüütsch to dla mnie niezwykle ciekawy temat i chętnie w przyszłości opowiem o nim więcej ! Jestem ciekawa jakie wy macie doświadczenia z mówieniem po niemiecku w Szwajcarii. Opiszcie je w komentarzach.